EllinciYıl Mahallesindeki Tarihi Eser, Kumrulukemer

Mahallemizdeki Tarihi Eser, Kumrulukemer (Akyar Kemeri)

Sultangazi’de, 50.Yıl Mahallesi’nde, 2030. sokak ile Mevlana Caddesi kesişiminde A2 Caddesi üzerinde bulunan tarihi su kemerimiz, Kumrulu Kemer ya da bazı kaynaklara göre, Akyar Kemeri adını taşıyor.

Konumu : Kumrulukemer; Sultangazi İlçesi, 50. Yıl Mahallesi’nde, A2. Cadde ile 2030 Sokak’ın kesiştiği noktada, 2030 Sokak’a paralel olarak yer almaktadır. A2.Caddesi’nin hemen paralelinde ve daha üst kotta ise, çevre yoluna bağlantı amacıyla kullanılan Mevlana Caddesi geçmektedir Kumrulukemer’in bulunduğu konum daha önce atıl bir bölge iken, nüfusun artması ve teknolojinin ilerlemesi ile çevresinde yoğun yapılaşmalar kendini göstermiştir. Bunun göstergesi olarak iş merkezleri açılmış, otoyollar yapılmış, yapıya yaklaşık 800 m. mesafede tramvay hattı (Topkapı – Habipler hattı) ulaşıma açılmıştır. Yapının çevresi her geçen gün rantı artan bir bölge haline gelmiştir

Halkalı Suları'nın bir parçası olan Kumrulu Kemer, yerleşimin ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir ve halihazırda yaya yolu gibi kimi farklı fonksiyonlarla kullanılmaktadır.

Tarihçesi :
Kumrulukemer’in yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Dâhil olduğu Süleymaniye Su Yolları, Süleymaniye Külliyesi’nin su ihtiyacını gidermek için Mimar Sinan tarafından inşa edilen bir sistem olduğundan; Kumrulukemer’in yapım tarihinin de Süleymaniye Külliyesi’nin ibadete açıldığı 1557 tarihinden sonra olabileceği söylenebilir (Çeçen, 1991). Kumrulukemer, Süleymaniye Su Yolları’na ait haritada 202 numarayla ve “Akyar Kemeri” adıyla gösterilmiştir. İsale hattı bu tesisten sonra, haritadaki 206 numara ile gösterilen maslağa, oradan da Akyar lağımına gitmiştir

Halkalı Suları’ndan Süleymaniye Suyu’nun Çınar Kolunun üzerinde yer alan Kumrulu Kemer, tek gözlü ve tek katlı bir kemer olup, yaklaşık 6 m. yüksekliğinde ve 73 m. uzunluğundadır.

Halkalı Sularının en uzun isale hattına sahip (50 km den fazla) ve debisi en yüksek su yolu olan Süleymaniye Su Yolu, 1550’li yıllarda, Kanuni Sultan Süleyman’ın inşa ettirdiği Süleymaniye Külliyesi’ne su sağlamak amacıyla Mimar Sinan tarafından yapılmıştır ve Aypah ile Çınar adında iki ana koldan oluşur.

Kirazlı Kolu olarak da anılan Aypah Kolu, Bağcılar, Mahmutbey ve Güneşli civarından toplanan sulardan, bu kemerin üzerinde bulunduğu Çınar Kolu ise Habipler civarındaki bir membadan sağlanan sulardan oluşmaktadır.

Bir zamanlar, Habipler yakınındaki doğal bir kaynaktan sağlanan sular, güneydoğuya doğru yönelerek sırasıyla, bugün ne yazık ki mevcut olmayan Kahveci Baba Kemeri ve Kara Kemer’den geçtikten sonra bu kemerden geçip, güneydoğuya doğru devam ederek Küçükköy’e, ardından Taşlıtarla, yani bugünkü Gaziosmanpaşa’da bulunan küçük bir maksemde (su kubbesi) Aypah (Kirazlı) Kolu ile birleşerek güneye doğru devam eder ve Edirnekapı civarından Suriçi’ne girerek Karagümrük ve Fatih’ten geçtikten sonra Bozdoğan(Valens) Kemeri’ne bitişik makseme ulaşıp oradan da Süleymaniye Külliyesi’nin ve Şehzade Külliyesi’nin bazı bölümlerine su vermekteydi.

Zamanında inşa edilmiş, her biri birer mühendislik ve sanat harikası olan bir çok kemerin bugün ya tamamen ortadan kalkmış, ya da toprağa gömülmüş, görünmez hale geldiklerini göz önünde bulundurursak, bugün her ne kadar mahalle içerisinde de kalsa, taşlarının bir bölümü sökülmüş de olsa Kumrulu Kemer’in yine de birçok kemerden daha şanslı olduğunu söyleyebiliriz.

Kemerin üzerinden geçen künkün (pişmiş topraktan yapılmış su borusu) bir kısmı net bir şekilde görülebiliyor.

KORUNMASI GEREKEN BİR ESER
Kumrulukemer, Halkalı Su Sistemi’ne ait Süleymaniye Su Yolu’nun Çınar Kolu üzerinde yer almaktadır. İstanbul I Numaralı KTVKBK’nın 03.06.2010 tarih ve 1202 sayılı kararı ile korunması Gerekli kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.

Önemli Not : İstanbul’daki su sistemlerinde, Kumrulukemer gibi aynı isimlerle anılan su kemerleri, çeşmeler vb. çok sayıda su tesisi bulunmakta olup, karıştırılmamasına dikkat edilmesi gerekmektedir